Door: Nadine van Lysebetten
Is het je al opgevallen? De tegenstelling tussen jong en oud in onze samenleving? Als je jong bent, nou ja, wat is jong, heb je er dan al bij stilgestaan hoe het zou zijn binnen enkele jaren?
Toen ik 40 was, haalde ik mijn schouders op bij de uitspraak van mijn baas dat iedereen boven de 70 best euthanasie kon aanvragen. Ze choqueerde en schoffeerde, maar ik stond er verder niet bij stil. Het leven ging zijn gangetje, en ik was nog lang geen 70.
Tot ik enkele jaren later plots werd ontslagen en ik met de neus op de feiten werd gedrukt: voor mensen van pakweg 50 en ouder is er weinig of geen plaats in onze samenleving, althans niet prominent. Met een verbijsterende meedogenloosheid wordt de bijdrage van ouderen aan de samenleving en het maatschappelijk debat onder de mat geveegd. 50-plussers kunnen het schudden op de arbeidsmarkt, in de modewereld, de gezondheidszorg, de politiek en de media. En daar is een woord voor: agisme of discriminatie op leeftijd.
Weinig bedrijven zien het zitten om 50-plussers te werven, tenzij het om zeer hooggekwalificeerde, uitzonderlijke profielen gaat. Andere ouderen moeten het hebben van gespecialiseerde interimkantoren zoals Nestor en Sixies die hen weliswaar aan een baantje helpen, maar dan enkel als ze bereid zijn voor een (veel) lager salaris aan de slag te gaan.
De modewereld beseft dan wel schoorvoetend dat ouderen steeds talrijker worden en daarom nuttig kunnen zijn in campagnes. Zo wordt de 79-jarige Diana Ross opgevoerd in de lente 2024-campagne van Saint Laurent. En ook de 88-jarige actrice Maggie Smith, o.a. bekend van haar rol als Violet Crawley in de Britse reeks Downton Abbey, kreeg een prominente rol in de lente 2024-campagne van het Spaanse luxemodemerk Loewe.
Maar de jeugd zwaait nog steeds de plak op de catwalk. Toen ik Edouard Vermeulen van modehuis Natan naar zijn mening over werken met oudere modellen vroeg, stelde hij onomwonden dat mode esthetisch moet zijn, en mensen zich moeten kunnen vereenzelvigen met jonge modellen. Wat ouderen per definitie niet kunnen.
Maar wat is esthetisch? En hoe worden wij geconditioneerd over wat we mooi en lelijk moeten vinden? Is een sharpei- of rimpelhond lelijk? Of gewoon schattig?
Waarom vinden wij ouderen lelijk, en daarom niet of alleszins minder geschikt als model? Waarom behandelen zorgverstrekkers ouderen in een ziekenhuis of woonzorgcentrum als een kleuter? Net als in de gezondheidssector, waar eerbied voor elk leven heel normaal zou moeten zijn, is de tegenstelling tussen jong en oud, maar bovenal de oneerbiedige, neerbuigende houding tegenover ouderen, het schrijnendst. Dat werd duidelijk tijdens de coronapandemie toen een deel van de patiënten uit woonzorgcentra volgens Amnesty International niet toegelaten werd in de ziekenhuizen.
Over de reden waarom oud-gedienden op leeftijd uit de politiek zich voor de komende verkiezingen als lijsttrekker aandienen, zijn de meningen verdeeld. Het is immers duidelijk dat de verkiesbare plaatsen veelal door jongere kandidaten worden ingenomen. En dat is jammer. Want leeftijd is geen garantie voor vernieuwing.
Wat kunnen andere samenlevingen wat wij niet kunnen? In de oudheid was de Romeinse senaat een vergadering van oude wijze mannen, naar wie geluisterd werd. En zelfs een grootmacht als de Verenigde Staten veegt zijn oudere politici niet zomaar onder de mat.
Waarom steigert onze samenleving als bijvoorbeeld vrouwen uit de hoogte worden behandeld maar volgt er een oorverdovende stilte als dat met 50- plussers gebeurt?
Econoom en arbeidsmarktdeskundige Stijn Baert verwoordde het als volgt: “Argumenten van een 50-plusser worden opzijgeschoven met dooddoeners als: ‘Dat is nu eens echt een redenering van een oude, witte man.’ Maar als je zou zeggen: ‘Dat is nu eens echt gedacht als een vrouw’, dan stond het land op zijn kop.
Wie aan de tweede helft van zijn leven is begonnen versmelt met lotgenoten tot één grote grijze massa waar iedereen hulpbehoevend, vergeetachtig, niet mee met de technologie is. Of dat is toch wat de media ons voorspiegelt.
Onderschat niet hoe zwaar negatieve beeldvorming het zelfbeeld van ouderen beïnvloedt. Als ze steeds neergezet worden als hulpeloze sukkels, dan gaan ze op den duur geloven dat ze hulpeloos zijn. Erger nog, ze gaan er zich naar gedragen.
Er zijn nochtans voorbeelden van hoe het anders kan: columniste Mia Doornaert laat zich niet knechten door wat maatschappelijk gangbaar is maar blijft gewoon zichzelf, in alle mogelijke aspecten van haar leven. “Wat mij onderscheidt van jongeren, is het feit dat ik dertig of vijfendertig jaar meer tijd heb gehad om te lezen, te reizen en ervaring op te doen”, aldus Doornaert.
Er is aandacht voor agisme, maar nog te weinig. Waarom zou je als 50- plusser geen voorbeeld nemen aan mensen als Mia Doornaert en van je laten horen? Wie het luidst roept, krijgt vaak ook de meeste aandacht.
Respect en waardering volgen vanzelf. Waarop wachten?
De Columnist 