Door: Jason Krab
Het is werkelijk verbazingwekkend hoe diep we als samenleving kunnen zinken, hoe laag we kunnen gaan in onze honger naar sensatie en vermaak. Onlangs bevond ik me op Youtube, doelloos scrollend, tot mijn ogen op een serie fragmenten vielen. Het leek een herhaling van een oude show waarvan ik dacht dat we toch al wel hadden besloten dat het ‘not done’ was; ‘Steenrijk, Straatarm’. Een televisieprogramma waarin de rijken en de armen van plaats ruilen om te zien hoe ‘de andere helft’ leeft. Een concept dat op het eerste gezicht nobel lijkt, maar waar de werkelijkheid bitterder is dan de zoetste illusie.
Tot mijn ontsteltenis merkte ik dat er nieuwe afleveringen waren gepost, en niet slechts 1 of 2, maar een heel seizoen. Een seizoen waarin de ‘rijkdom’ van de sterren van de realityserie ‘Ex on the Beach’ als een grotesk contrast dient tegenover de armoede van de ‘gewone mensen’. Een seizoen dat smeuïger is dan ooit tevoren, met drama en sensatie als drijvende krachten, terwijl de echte problemen van de samenleving slechts als achtergrondruis fungeren voor de kijkcijfers. Het is een serie die cynisme opwekt, een treurige reflectie van onze collectieve obsessie met het lijden van anderen. Want laten we eerlijk zijn, dit programma, naast alle andere soortgelijke programma’s zoals ‘effe geen cent te makken’ bieden geen echte inzichten, geen oplossingen voor de diepgewortelde problemen van armoede en ongelijkheid. In plaats daarvan dienen ze slechts als voer voor de kijkers, als een vorm van entertainment waarbij de minderbedeelden worden tentoongesteld als curiosa voor de kijkers thuis. Het enige schamele lichtpuntje voor de deelnemers van de arme zijde is dat ze mogelijk een ‘nieuw’ bankstel overhouden aan hun deelname, of een flitsend paar nieuwe sneakers waarvoor ze dan met een krampachtige dankbaarheid moeten poseren. Maar wat is de prijs van deze voyeuristische fascinatie? Wat is de tol die we betalen voor onze onverzadigbare honger naar armoedeporno?
Hedonistisch Nederland
Het is de vernedering van degenen die al zo weinig hebben, de exploitatie van hun worstelingen voor vermaak. Het is een vorm van modern sadisme, waarbij het leed van anderen wordt omgezet in winst voor de televisiemaatschappijen, terwijl Nederland toekijkt in een staat van passieve goedkeuring. Ik koesterde stilletjes de hoop dat onze samenleving verder was gevorderd en deze vormen van vermaak achter zich had gelaten na een indrukwekkende 8 seizoenen, maar helaas blijkt niets minder waar en hunkerde Nederland volop naar een 9e seizoen vol charismatische, rijke, witte, slanke stellen met een schoothondje die voor een weekje ruilen met een gezin wat hun leven lang geteisterd wordt door een van de wreedste vormen van ongeluk, afgunst en uitzichtloosheid.
Misleidend
In het programma ‘Steenrijk, Straatarm’ verlaten de steenrijken hun vakantiehuisjes in Spanje en worden zomaar, voor een week lang in de krotten van de straatarmen gepropt. Ze zien een onverzorgde besteklade, een koffiemok met een scheurtje erin, een lamp die knippert en beschouwen dit als de rauwe realiteit van de ‘kwetsbare wijken’. Wat een nobele daad van zelfopoffering.
Als we even tot inkeer komen is het hele idee dat deze gefortuneerde individuen ook maar enigszins kunnen begrijpen wat armoede met zich meebrengt ronduit belachelijk. Want armoede, beste lezer, is niet alleen het ontbreken van een gevulde bankrekening. Nee, mijn beste lezer, het is een grandioze ervaring van schaamte, sociale isolatie, angst en uitzichtloosheid. Hopeloosheid. Emoties die deze ‘sterren’ zich slechts kunnen verbeelden tijdens hun korte bezoek naar de andere helft. Wetende dat je na een week weer je Louis Vuitton koffers inpakt, en vervolgens weer kunt uitpakken in je vakantiehuis in Spanje maakt het hele ‘bezuinigingsavontuur’ toch wel een tikkeltje minder angstaanjagend, nietwaar?
Ik stel voor dat we een nieuwe televisie hit lanceren waarin de rijkeren van onze samenleving echt de minderbedeelden helpen. Want wie wilt er nou niet de goedzak uithangen op nationale televisie ? In deze show zouden we elke aflevering getuige zijn van een oprecht streven naar duurzame verandering. We zouden betere werkgelegenheid zien, verbeterde toegang tot hoogwaardig onderwijs en terwijl we bezig zijn, laten we de toegang tot gezondheidszorg ook even aanpakken. Dit programma zou een podium bieden voor samenwerking, empowerment en het smeden van langetermijnoplossingen.
Valse hoop
Helaas zal een dergelijk programma er nooit van komen, want programma’s zoals ‘Steenrijk, Straatarm’ houden het maar al te graag luchtig en entertainig en laten totaal geen ruimte over voor de daadwerkelijk structurele problemen die armoede met zich meebrengt. Tuurlijk wordt er wel ingegaan op de schrijnende verhalen van gezinnen die in armoede terecht zijn gekomen door het verlies van een baan, financiële misstappen of gezondheidsproblemen.
Maar een daadwerkelijke toelichting over de structurele aard van armoede blijft de kijker verschuldigd, alhoewel, de kijker zit hier waarschijnlijk ook helemaal niet op te wachten. Het enige wat de kijker te zien krijgt is een stereotiepe weergave van armoede wat alleen maar zal bijdragen aan het verder stigmatiseren van degenen die het al zwaar hebben.
Zolang televisiekijkend Nederland niet inziet dat deze programma’s totaal niet bijdragen aan de maatschappij en zelfs misbruik maken van de kwetsbare positie van armen zullen de productiemaatschappijen niet meer dan twijfelen om een 10e seizoen te maken. Dus ik richt mij aan u, beste lezer; voordat je weer gedachteloos voor de televisie belandt, vraag jezelf dan eens af: Is het voeden van sensatiezucht ten koste van kwetsbare Nederlanders werkelijk de moeite waard?
De Columnist 