Woke

Door: Jan Dalm

Taal is in beweging, ik snap dat als geen ander, woorden komen en woorden gaan. Er wordt zelfs elk jaar een winnaar uitgeroepen voor een nieuw ontstaan woord, in 2022 was dit ‘klimaatklever.’

Woorden ontwikkelen zich soms ook waardoor de lading ervan verandert. Neem nu ‘woke,’ een Afro-Amerikaanse term waarmee je vorig jaar doodgegooid werd. Aanvankelijk bedacht om de problematiek rond het racisme onder de aandacht te brengen, dus niet zoveel mis mee. Maar inmiddels verworden tot een overdreven belerende en corrigerende geloofsuiting om vooral deugdzaamheid na te streven, op straffe van canceling. Een woord dus dat in zijn ontwikkeling zelfs een nieuw gedrag met zich mee is gaan slepen.

Nu kan deugen natuurlijk geen kwaad, dat is ook niet nieuw. In de bijbel bijvoorbeeld kwamen ze ook al aan de orde toen ene Mozes van een berg af kwam zakken met de zogenoemde 10 geboden. Het geeft wat grenzen aan onze omgangsvormen en dat is goed. Maar woke gaat verder en poogt de bestaande grenzen zelfs in te perken tot een geestelijk knellende dwangbuis. Wokegelovigen zouden volgens tegenstanders rondlopen als de Talibaanse zedenpolitie in Kabul waar vrouwen zweepslagen krijgen als ze zich niet volgens hun normen kleden. Ik noem dat taal- en begripsbeknotting waarbij de gevoelswaarde van woorden niemand meer ook nog maar iets mag kwetsen of stigmatiseren.

Neem nu bijvoorbeeld het woord ‘allochtoon.’ Waarom moest dat veranderd worden naar een ‘mens met een migratieachtergrond?’ Het woord ‘allochtoon’ is samengesteld op basis van de Griekse woorden allos (ander) en chtoon (land) en geïntroduceerd als een neutrale term voor gastarbeider of buitenlander.

Letterlijk is een allochtoon dus gewoon iemand uit een ander land. Wat is er zo stigmatiserend aan dat woord dat het veranderd moest worden? En als dat al stigmatiserend is, is dat gevoel dan weg door hem of haar als een ‘mens met een migratieachtergrond’ aan te duiden? Op zich vind ik het best hoor, maar het morele kompas dat mij hier de richting wijst, doet dat nog steeds dezelfde kant op.

Of ‘tot slaaf gemaakte’, in plaats van ‘slaaf?’ Als er moeite is met het woord slaaf en het gevoelens oproept naar een moreel verwerpelijke onderdrukking, waarom wordt het dan in de nieuwe aanduiding toch weer gebruikt. Dan moeten we ook, om consequent te zijn, bijvoorbeeld zeggen ‘tot vluchteling gemaakte,’ in plaats van ‘vluchteling.’

En dan nog even over de genderaanduiding ‘vrouw’. Daar is men ook op tegen en moet een ‘mens die menstrueert’ worden. Menstrueren blijkt namelijk niet meer alleen aan vrouwen toegeschreven te mogen worden, er zijn ook mensen die zich niet expliciet zien als man of vrouw maar wel geboren zijn met een baarmoeder waardoor ze menstrueren.

Hoe ik de persoon waarmee ik getrouwd ben dan aan moet duiden? Ik weet het niet, een ‘mens die niet meer menstrueert’ denk ik…. Of een ‘mens met overgangservaring.’ En ikzelf ben dan een wit mens zonder baarmoeder met seniorkenmerken. Of zo…haha.

Toen ik deze column zelf nog eens doorlas, wist ik één ding zeker, ik ben niet woke.